Αλιευτική εκμετάλλευση της μεσογειακής λασπογαρίδας Upogebia pusilla και πιθανές βελτιώσεις του ρυθμιστικού πλαισίου
Κατσέλης Γεώργιος, Μουτόπουλος Δημήτριος & Ραμφος Αλέξης
Τμήμα Υδατοκαλλιεργειών και Αλιευτικής Διαχείρισης, ΤΕΙ Μεσολογγίου, Νέα Κτίρια, 30200, Μεσολόγγι, [email protected]
Η κλάση Thalassinidea (Decapoda: Thalassinidea) αριθμεί περισσότερα από 520 είδη σε 11 οικογένειες, με τις πιο σημαντικές σε σχέση με τον αριθμό των ειδών τις κλάσεις Callianassidae, Upogebiidae και Axioidae (Dworschak, 2000). Η κλάση Thalassinidea περιλαμβάνει βενθικούς οργανισμούς που ζουν σε στοές στο ίζημα, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο δίκτυο (Pezzuto, 1998).
Τα είδη της οικογένειας αποτελούν πηγή τροφής για διάφορα είδη ψαριών και υδρόβιων πτηνών αλλά και λόγω της υψηλής αντοχής τους, αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά ζωντανά δολώματα για ερασιτέχνες και επαγγελματίες ψαράδες (Hanekom & Baird, 1992).
Η μεσογειακή λασπογαρίδα (Upogebia pusilla) είναι ένα από τα πιο κοινά είδη της οικογένειας Upogebiidae στη Μεσόγειο (Dworschak, 2000). Η χωρική της κατανομή εκτείνεται σε όλη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, στην παλιρροιακή και υποπαραλιακή ζώνη και σε βάθος μέχρι 45 m (Dworschak, 1988). Επίσης, είναι ευρύαλο είδος, το οποίο προτιμά λασπώδη υποστρώματα σε ρηχά οικοσυστήματα, λιμνοθάλασσες και εκβολές ποταμών, όπου σχηματίζει πυκνούς πληθυσμούς (Dworschak, 1987).
Οι υπάρχουσες πληροφορίες για το είδος προέρχονται κυρίως από την περιοχή της Αδριατικής (Dworschak, 1983, 1987, 1988), το Δέλτα του Έβρου (Kevrekidis et al, 1997) και τις εκβολές του Εύηνου ποταμού πλησίον της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού (Ράμφος κα., 2009; Katselis et al., 2010), και αφορούν στη βιολογία και οικολογία του είδους (Dworschak, 1983, 1987, 1988; Kevrekidis et al, 1997; Ράμφος κα., 2009) στη δυναμική του πληθυσμού (Kevrekidis et al, 1997; Katselis et al., 2010) καθώς και στην εκμετάλλευση του (Katselis et al., 2010).
Το είδος περιλαμβάνεται στο Εθνικό δίκαιο που αφορά στην αλιεία δολωμάτων (Προεδρικό Διάταγμα 109/2002: ΦΕΚ 92/29-4-2002, Υπουργική Απόφαση Α2-3354/07: 2207/Β/14-11-07), το οποίο θέτει περιορισμούς σχετικά με τις αλιευτικές περιόδους και τις επιτρεπόμενες περιοχές, τον επιτρεπόμενο ημερήσιο αριθμό αλιευόμενων ατόμων ανά αλιέα, το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος (50 mm) και τα επιτρεπόμενα αλιευτικά εργαλεία για την εξαλίευση του είδους. Το είδος υπόκειται σε συστηματική αλιεία από επαγγελματίες και ερασιτέχνες αλιείς, ενώ να υπάρχουν δαιθέσιμα στοιχεία παραγωγής και σύνθεσης αυτής.
Μια πρόσφατη εργασία (Katselis et al., 2010) είχε ως στόχο τη μελέτη της δυναμικής του είδους και αξιολόγηση της εκμετάλλευσης του. Βασίστηκε σε στοιχεία πειραματικών μηνιαίων δειγματοληψιών στο σύμπλεγμα λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού κατά την περίοδο Ιούλιος 2008-Αύγουστος 2009, ακολουθώντας τις αλιευτικές τεχνικές και τα εργαλεία των αλιέων στις περιοχές όπου υπόκεινται σε συστηματική αλιεία (νόμιμη και παράνομη) του είδους.
Από τις κατά μήκος συνθέσεις των δειγμάτων εκτιμήθηκαν η ηλικιακή δομή και οι παράμετροι ιστορίας ζωής του είδους (ασυμπτωτικό μήκος-Lοο, ρυθμός αύξησης-Κ και συνολική θνησιμότητα-Ζ) και το μήκος της πρώτης σύλληψης με τη χρήση του μοντέλου ELEFAN (λογισμικό πακέτο FiSAT ΙΙ). Επίσης εκτιμήθηκε το μήκος της πρώτης γεννητικής ωριμότητας. Προκειμένου να αξιολογηθεί η απόδοση και η ασφαλής εκμετάλλευση του πληθυσμού αναπτύχθηκαν μοντέλα για την εκτίμηση της παραγωγής (Yield per recruit) και του αναπαραγωγικού δυναμικού (Spawning stock biomass per recruit) ανά νεοεισερχόμενο άτομο (Goodyear, 1993; King, 1995).
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το μήκος της πρώτης σύλληψης εκτιμήθηκε στα 34,2 mm, ενώ το μήκος της πρώτης γεννητικής ωριμότητας στα 24,1 mm. Το ασυμπτωτικό μήκος (Lοο) εκτιμήθηκε στα 63,7 mm και ο ρυθμός αύξησης Κ στο 0,58 έτος-1 αντίστοιχα. Η εκτιμούμενη ηλικία και αύξηση του είδους δεν σημείωσε διαφορές από άλλες περιοχές της Μεσογείου και της Αδριατικής. Η φυσική θνησιμότητα (Μ) σε θερμοκρασία 18οC εκτιμήθηκε σε 1,57 έτος-1 και η συνολική θνησιμότητα (Ζ) σε 4,11 έτος-1.
Το μοντέλο παραγωγής ανά νεοεισερχόμενο άτομο έδειξε ότι η μέγιστη παραγωγή ανά νεοεισερχόμενο άτομο βρίσκεται στο μήκος της πρώτης σύλληψης (30-35 mm), ενώ το μοντέλο του αναπαραγωγικού δυναμικού για το μήκος της πρώτης σύλληψης διατηρείται στα ασφαλή επίπεδα.
Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι η αλιεία του είδους λαμβάνει χώρα σε εύρος μεγέθους κατά την πρώτη σύλληψη σε σημαντικά χαμηλότερο από το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος του είδους (ΕΕΜ=50 mm) το οποίο όμως είναι αποδοτικότερο από το ΕΕΜ αλλά και ασφαλές όσον αφορά στην αναπαραγωγική βιωσιμότητα του πληθυσμού, υποδηλώνοντας ότι η νομοθεσία αναφορικά με το ΕΕΜ στο είδος της μεσογειακής γαρίδας πρέπει να επανεξεταστεί.
Παράλληλα όμως, επανεξέταση χρήζει και η περίοδος απαγόρευσης της αλιείας του είδους. Η υπάρχουσα νομοθεσία θέτει απαγόρευση της αλιείας του είδους καθόλη την θερινή περίοδο (Μάιος–Αύγουστος) κατά τη διάρκεια της οποίας παρατηρείται η μεγαλύτερη ζήτηση ζωντανού δολώματος η οποία οδηγεί βέβαια στην παράνομη αλιεία του είδους.
Είναι γεγονός, ότι η περίοδος αυτή αφορά στην αναπαραγωγική περίοδο του είδους (Ράμφος κα., 2009) και επί της αρχής σωστά τίθεται απαγόρευση με στόχο την προστασία του αναπαραγωγικού δυναμικού του είδους. Τα ευρήματα όμως της παραπάνω εργασίας, υποδηλώνουν ότι υπάρχει περιθώριο μείωσης της περιόδου απαγόρευσης, αφού παρόλη την μη εφαρμογή της υπάρχουσας απαγόρευσης στην πράξη, στην προκείμενη περίπτωση δεν φαίνεται να τίθεται θέμα ασφάλειας του αποθέματος.
Μια τέτοια όμως ρυθμιστική παρέμβαση θα πρέπει να γίνει, σαφώς, ύστερα από εμπεριστατωμένη μελέτη στην οποία θα αναλύονται διάφορα εποχικά σενάρια εκμετάλλευσης και θα αξιολογείται το ρίσκο ασφάλειας του αποθέματος.
Βιβλιογραφία
Dworschak P.C. 1987. The biology of Upogebia pusilla (Petagna) (Decapoda, Thalassinidea) II. Environments and zonation. Marine Ecology 8: 337-358.
Dworschak P.C. 1988. The biology of Upogebia pusilla (Petagna) (Decapoda, Thalassinidea) III. Growth and production. Marine Ecology 9: 51-77.
Dworschak P.C. 2000. Global diversity in the Thalassinidea (Decapoda). Journal of Crustacean Biology 20: 238-245.
Dworschak P.C.1983. The biology of Upogebia pusilla (Petagna) (Decapoda, Thalassinidea) I. The burrows (Lagoon of Grado, Adriatic). Marine Ecology 4: 19-43.
Goodyear, C.P., 1993. Spawning stock biomass per recruit in fisheries management: foundation and curr ent use. Can. Spec. Publ. Fish. Aquat. Sci. 120: 67–81.
Hanekom, N. & D. Baird, 1992. Growth, production and consumption of the thalassinid prawn Upogebia africana (Ortmann) in the Swartkops Estuary. South African Journ. Zool./Suid Afrikaanse Tydskr. Dierk., 27 (3): 130-139.
Katselis G., D.K. Moutopoulos, G. Miglis, V. Ganiaridis, A. Ramfos, 2010. Population dynamics of the high exploited Mediterranean mud shrimp (Upogebia pusilla) in Mesolonghi –Aitoliko lagoon (W. Greece). 5th International Congress on Aquaculture, Fisheries Technology and Environmental Management (in CD).
Kevrekidis T., Gouvis N., Koukouras A. 1997. Population dynamics, reproduction and growth of Upogebia pusilla (Decapoda, Thalassinidea) in the Evros Delta (North Aegean Sea). Crustaceana 70: 799-812.
King, M., 1995. Fisheries Biology. In: Assessment and Management. Oxford Press, London, 342 pp.
Pezzuto PR 1998. Population dynamics of Sergio mirim (Rodrigues 1971) (Decapoda: Thalassinidea: Callianassidae) in Cassino Beach, southern Brazil. Marine Ecology 19: 89-109
Ράμφος Α., Μιγκλής Γ., Δημητριάδης Γ., Αβραμίδης Π., Κατσέλης Γ. 2009. Στοιχεία βιολογίας του δεκαπόδου Upogebia pusilla (Petagna, 1792) στην παράκτια ζώνη του λιμνοθαλάσσιου συμπλέγματος Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Πρακτικά 9ου Πανελληνίου Συμποσίου Ωκεανογραφίας και Αλιείας, Τόμος Ι: 601-606.